موجبات ضمان دیه

موجبات ضمان دیه

اینکه چه موضوعی باعث ضامن شدن فرد برای پرداخت دیه می شود به خود مرتکب و شرایط وموقعیت وی حین ارتکاب جرم بستگی دارد.ولی آنچه اهمیت دارد این است که ممکن است فرد درشرایط الزام یا اکراه قرار بگیرد یا به دلیل عدم آگاهی وی از قانون واینکه چه مواردی جرم محسوب می شود؟ شاید به معنای حقوقی جهل حکمی داشته باشد.دراین صورت بررسی این موضوع به عهده قاضی پرونده می باشد.چنانچه صراحتا در قانون بیان شده :جهل به قانون رافع مسئولیت کیفری نیست.اما در مواردی دیده می شود که فرد در شرایطی قرار میگیرد که دسترسی به قانون واطلاع از آن برایش ممکن و میسر نیست.به همین علت ذکرموارد مرتبط با موجبات دیه خالی از لطف نیست.چه بسا مواردی نیز با این آگاهی از شمول جرائم غیر عمد محسوب شود یا بلاعکس جهت اثبات حقانیت مجنی علیه موثر باشد.بر این اساس به موارد شمول ضمان دیه بر مبنای قانون به  این شرح است:

دیه و تعریف آن

دیه و تعریف آن

معنای لغوی دیه

لفظ دیه که در اصل، لغت تازی است و در فارسی از آن به خونبها تعبیر می‌شود، مصدر دوم از فعل وَدی یدی وَدیاً و دیة القاتلُ القتیلَ (قاتل خونبهای کشته را، به خویشان او پرداخت نمود) می‌باشد. در سخنی آمده است که «ان احبوا قادوا و ان احّبوا وادوا» یعنی اولیای مقتول اگر دوست دارند قصاص نمایند و اگر خواستند دیه بگیرند.

معناى اصطلاحى دیه

صاحب جواهر درباره معناى اصطلاحى دیه در علم فقه می ‏نویسد:

مقادیر دیه

مقادیر دیه

ماده 549- موارد دیه کامل همان است که در مقررات شرع تعیین شده است و میزان آن در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضاییه به تفصیل براساس نظر مقام رهبری تعیین و اعلام می شود.

ماده 550- دیه قتل زن، نصف دیه مرد است.

ماده 551- دیه خنثای ملحق به مرد، دیه مرد و دیه خنثای ملحق به زن، دیه زن و دیه خنثای مشکل، نصف دیه مرد به علاوه نصف دیه زن است.

تبصره- درکلیه جنایاتی که مجنیٌ علیه مرد نیست، معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تأمین خسارت های بدنی پرداخت می شود.

ماده 552- شخص متولد از زنا در صورتی که هر دو یا یکی از طرفین زنا مسلمان باشند، در احکام دیه مانند مسلمان است.

ماده 553- وارث دیه شخص متولد از زنا درصورتی که فرزند و همسر نداشته باشد و زنا از هر دو طرف با رضایت صورت گرفته باشد، مقام رهبری است و چنانچه یکی از طرفین شبهه داشته یا اکراه شده باشد، همان طرف یا اقوام او، وارث دیه می باشند.

ماده 554- براساس نظر حکومتی مقام رهبری، دیه جنایت بر اقلیت های دینی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به اندازه دیه مسلمان تعیین می گردد.

ماده 555- هرگاه رفتار مرتکب و فوت مجنیٌ علیه هر دو در ماه های حرام «محرم، رجب، ذی القعده وذی الحجه» یا در محدوده حرم مکه، واقع شود خواه جنایت عمدی خواه غیرعمدی باشد، علاوه بر دیه نفس، یک سوم دیه نیز افزوده می گردد. سایر مکان ها و زمان های مقدس و متبرک مشمول حکم تغلیظ دیه نیست.

تبصره ـ معیار شروع و پایان ماه های حرام، مغرب شرعی است مانند ماه رجب که از مغرب شرعی آخرین روز ماه جمادی الثانی، شروع و با مغرب شرعی آخرین روز ماه رجب به پایان می رسد.

ماده 556- در حکم تغلیظ دیه فرقی میان بالغ و غیربالغ.

دیه به لحاظ ماهیت و مجازات

دیه به لحاظ ماهیت و مجازات

بسیاری از حقوقدانان معاصر دیه را در زمره مجازات های اسلامی می دانند همچنین مستندات شرعی وجود دارد از قرآن کریم و بسیاری از فقها که بر این اصل اتفاق نظر دارند و اما قانونگذار به صریح ماده 12 قانون مجازات اسلامی دیه را به عنوان مجازات بیان نموده است .مجازاتهای این قانون قسم است :حدود ،قصاص ،دیات و تعزیرات

این موضوع در قانون تشکیل دادگاههای کیفری 1 و دو و شعب دیوان عالی کشور مصوب 1368 نیز آمده است : دادگاههای کیفری ،به ترتیب مقرر در این قانون تشکیل و به جرائمی که مطابق قوانین اداری مجازات زیر بوده و در صلاحیت دادگاههای دیگر دیده نباشد ،رسیدگی و حکم مقتضی صادر نماید که1-حدود 2-قصاص 3-دیات 4-تعزیرات و.....

حق زوجه نسبت به دیه

حق زوجه نسبت به دیه

مطابق با مواد قانون مجازات اسلامی قصاص حق است و متعلق به ورثه مقتول می باشد البته باید متذکر شد که زن و شوهردر قوانین ما صاحب حق قصاص نیستند یعنی مرد نمی تواند خواستار قصاص شخصی شود که زن او را به قتل رسانده است و بالعکس ،اما اگر قصاص به دیه تبدیل شود از آن جایی که دیه در حکم ما ترک مقتول می شود زن و شوهر نیز همانند مابقی ورثه از این مال ارث می برند به عبارتی دیگر مبلغ دیه همانند بقیه ما ترک متوفی به وراث (که زن و شوهر نیز جزء وراث مصوب می شود ) تقسیم می شود .

تفاوت دیه و ارش

تفاوت دیه و ارش

اصولاً خسارات بدنی با پرداخت دیه و ارش جبران می شود که نوع و میزان پرداخت دیه در قانون تعیین شده ولی در ارتباط با میزان ارش در قانون توضیحی آورده نشده است .

برای مثال در قانون پیش بینی شده است که برای قطع شدن یک دست ،مرتکب جرم باید نصف دیه کامل را به عنوان دیه پرداخت نماید ولی در ارتباط با این که مثلاً یک تار موی عصبی در دست پاره شود در قانون صحبتی نشده است که در این صورت از طرف دادگاه کارشناس تعیین شده و دادگاه پس از اعلام نظر کارشناس پزشکی قانونی در خصوص جبران خسارت این نوع خسارات به عنوان ارش رأی صادر می کند.

باید توجه داشت که نظر به این که در ماده 14 قانون مجازات اسلامی دیه به مالی گفته می شود که از طرف شارع برای جنایت تعیین شده است ولی اگردر قانون برای جبران خسارتی دیه تعیین نشده باشد دادگاه باید برای جبران خسارت مذکور میزان ارش را تعیین کند همانطور که در ماده 367 قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است :

هر جنایتی که بر عضو کسی وارد شود و شرعاً مقدار خاصی به عنوان دیه برای آن تعیین نشده باشد جانی باید ارش بپردازد که همانطور که در ماده 495 پیش بینی شده کارشناس باید با در نظر گرفتن دیه کامل انسان و نوع و کیفیت جنایت میزان خسارات وارده را تعیین نماید .

اعسار از پرداخت فاضل دیه

شخصی که محکوم به پرداخت دیه شده است می تواند مطابق ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی تقاضای اعسار کند بنابراین شخص باید محکوم به پرداخت دیه بشود تا بتواند این درخواست را از دادگاه بنماید در صورتی که اولیای دم محکوم به پرداخت فاضل دیه شده باشند اولیای دم نمی توانند تقاضای اعسار نمایند و از پرداخت دیه بطور یکجا خلاص شوند بنابراین قبول تقاضای اعسار از پرداخت فاضل دیه وجاهت قانونی ندارد .

ماده 2 ـ هرگاه محکوم‌علیه برای پرداخت جزای نقدی مهلت بخواهد، مرجع اجراکننده حکم‌ می‌تواند مهلت مناسبی که بیش از یک ماه نباشد به او بدهد.

مرجع صادرکننده حکم می‌تواند به درخواست محکوم‌علیه و پیشنهاد مرجع مجری حکم با در نظرگرفتن شرایط و وضعیت محکوم‌علیه و میزان جزای نقدی و سایر اوضاع و احوال موثر، این مهلت ‌را حداکثر تا دو ماه دیگر تمدیدکند.

ماده 3 ـ چنانچه محکوم‌علیه جزای نقدی مقرر در حکم را نپردازد اما مالی (منقول یا غیرمنقول‌)غیر از مستثنیات دین از او به‌دست آید که بتوان تمام یا قسمتی از جزای نقدی را استیفا نمود به ‌دستور مرجع مجری حکم به ترتیب ذیل عمل می‌شود:

الف‌: اگر مال مورد نظر وجه نقد باشد معادل جزای نقدی از آن ضبط و به ‌حساب ‌مربوط‌ واریز می‌شود.

ب‌: در مورد اموال منقول یا غیرمنقول چنانچه بدون معارض باشد معادل جزای نقدی مقرر در حکم‌ و هزینه‌های اجرایی فورا توقیف و مطابق مقررات این آیین‌نامه به‌فروش می‌رسد و جزای نقدی و هزینه‌های مربوط استیفا می‌شود.

نرخ دیه سال 1393

مبلغ دیه به ۱۵۰ میلیون تومان افزایش یافت

مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری، مبلغ دیه کامل در سال ۱۳۹۳ را ۱۵۰ میلیون تومان اعلام کرد.

آقای پورمحمدی چهارشنبه ۲۷ فروردین (۱۶ آوریل) گفت که نرخ جدید دیه، از روز اول اردیبهشت اجرا خواهد شد.

وزیر دادگستری افزود که در "ماه های حرام"، به نرخ دیه ۳۰ درصد اضافه می شود. به این ترتیب، نرخ دیه در این ماه ها، به ۱۹۵ میلیون تومان خواهد رسید.

چهار ماه قمری ذی‌قعده، ذی‌حجه، محرم و رجب ماه‌های حرام نامیده می شوند که طبق فقه شیعه، در طول آنها مبلغ دیه بیشتر از زمان های عادی است.

در سال ۱۳۹۳، این چهار ماه، دوره زمانی ۱۱ اردیبهشت تا ۹ خرداد و ۵ شهریور تا ۲ آذر را شامل می شوند.

"مبلغ دیه کامل در سال ۱۳۹۲، معادل ۱۱۴ میلیون تومان بود و به این ترتیب، مبلغ دیه در سال جاری حدود ۳۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است"

نرخ دیه هرسال توسط کارشناسان محاسبه و در اختیار قوه قضائیه ایران قرار می‌گیرد تا به طور رسمی اعلام شود.

مبلغ دیه کامل در سال ۱۳۹۲، معادل ۱۱۴ میلیون تومان بود. به این ترتیب، مبلغ دیه در سال جاری حدود ۳۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.

طبق قوانین، دیه پولی است که به علت کشتن یا نقص عضو، به کسی که صدمه دیده است یا به بازماندگان او پرداخت می‌شود.